تاريخچه جايزه نوبل

مهندس و شيميدان سوئدي در 1833 در شهر استكهلم در خانواده اي تهيدست زاده شد براي ادامه تحصيل به آمريكا رفت و پس از چهار سال از آمريكا بازگشت و به شهر پترزبورگ رفت و در آنجا به تحصيل و كار آموزي در رشته مهندسي پرداخت. در سال 1859 به سوئد بازگشت و در آنجا يك كارگاه جهت پژوهش در فرآورده هاي شيميايي بر پا كرد.

نوبل متوجه اهميت خاصيت انفجاري تري گليسرين و كاربرد هاي ويژه آن شد و آن را به صورت يك فرآورده بازرگاني براي مصارف عام المنفعه ارائه داد. در سال 1864 بر اثر انفجار يك كارگاه يكي از برادرانش كشته شد. با وجود مخالفت دولت كارگاه ديگري تاسيس كرد. در سال 1870 موثرترين نوع ديناميت را اختراع كرد.

او ديناميت را به منظور مصارف عام المنفعه (راه سازي ، ايجاد تونل ، استخراج معادن و غيره) ابداع كرده بود ولي متوجه شد  كه برخي  از متخصصين نا آگاه جهت ارضاي اميال غير انساني سردمداران جامعه خويش كاربرد آن را به بيراهه كشانيده و از آن براي مقاصد تخريبي و كشت و كشتار افراد جامعه استفاده مي كنند. از اين رو دچار عذاب وجدان شد و از اينكه اختراع وي وسيله براي كشتار و خانمان براندازي شده است، احساس شرمساري كرد از اينرو به فكر افتاد كه براي پرداختن كفاره ارتكاب چنين گناهي تمام ثروتش را به كساني كه در راه بشريت بيشترين پژوهش ها و خدمتها را ارائه دهند به صورت جوايزي كه به جوايز نوبل شهرت يافته است و به پنج زمينه زير تقسيم مي شود واگذار كند:

1-نوآوري در زمينه فيزيك

2-كشف و نوآموري در زمينه پزشكي و علوم و علوم وابسته به آن

3-نوآوري در زمينه ادبيات و علوم انساني

4- تامين وحدت فكري بين جوامع و صلح جهاني

اين امر وي به عهده موسسه سوئدي و يك كميته نروژي كه توسط مجلس نروژ تعيين مي شوند واگذار شد.

يادآوري مي شود كه اين وصيت نامه جنبه رسمي نداشت. از اين رو مورد اعتراض برخي از وابستگان وي قرار گرفت. چون ثروت نوبل در هشت كشور پراكنده بود تحقق و اجراي اين امر تا حدي با دشواري رو به رو بود. سرانجام براي اجراي آن موسسه به نام بنياد نوبل به صورت هيئت مديره اي جهت اداره اموال و سرمايه نوبل در سال 1905 تاسيس شد و اساسنامه اي تصويب شد كه بر اساس آن اعطاي جوايز نوبل بر عهده چهار هيئت به شرح زير واگذار شد:

1-فرهنگستان سلطنتي علوم براي رشته شيمي و فيزيك

2-موسسه پزشكي سلطنتي كارولين براي رشته پزشكي و فيزيولوژي

3-فرهنگستان سلطنتي سوئد براي رشته ادبيات

4-كميته نروژي نوبل وابسته به مجلس نروژ براي صلح

به علاوه براي هريك از جوايز پنجگانه يك كميته متشكل از سه تا پنج عضو به وجود آمد كه در باره تعيين برندگان جوايز و هر نوع تصميم گيري در اين زمينه مي توانند از انديشمندان داراي صلاحيت براي مشورت دعوت نمايند.

جوايز نوبل كه در اول دسامبر هر سال مصادف با سالگرد تولد نوبل به برندگان اعطا مي شود عبارتند از يك مدال طلا يك ديپلم سپاس و جايزه نقدي در حدود 80 هزار دلار در صورتي كه اين جوايز به بيش از يك نفر تعلق گيرد به تساوي بين آنها تقسيم مي شود چنانچه برنده از دريافت جايزه خودداري كند آن جايزه به نفع موسسه نوبل ضبط خواهد شد.
به افتخار نوبل عنصر جدول تناوبي را نوبليم نام نهادند.